JACOB BOEHME ( 1575 - 1624 )

Wanneer gij de wereld verlaat, komt gij in dat, waaruit de wereld gemaakt is, …

( Jacob Boehme )

Jacob Boehme werd geboren op 24/4/1575 in Altseidenberg in de nabijheid van Görlitz ( Duitsland nabij de Poolse grens ).

Hij verbleef er gans zijn leven op uitzondering van een korte periode welke hij in Dresden doorbracht. De enige scholing die hij genoot was de stadsschool in Seidenberg. Vanaf zijn veertiende vestigde hij zich als schoenmaker. In 1599 huwde hij Katharina de dochter van Hans Kuntzschmann.

Jacob Boehme begon zijn literair debuut in 1612 toen hij 37 was. Zijn eerste boek ‘Morgen Rothe im Auffgang’, welke later bekend wordt met de tittel ‘Aurora’, bleef eigenaardig genoeg onvoltooid.

Jacob Boehme verbleef in een omgeving van vrijdenkers. Hij was absoluut niet kerkelijk gezind. Het duurde niet lang of de lutherse predikant van Görlitz, Gregorius Richter, liet zijn afgunst blijken voor dit geschrift. De gemeenteraad van Görlitz verbood zelfs het boek in juli 1613 en Jacob Boehme kreeg ‘schrijfverbod’ voor vijf jaar. Gedurende deze tijd was van hem niets meer te horen. Vermoedelijk moeten we hier de oorzaak zoeken dat hij dit werk later nooit heeft voltooid.

In 1618 begon hij een tweede periode. Hij schreef zeer veel geschriften die van hand tot hand gingen maar niet werden gepubliceerd. Hij werd nogmaals van ketterij beschuldigt.

Uitgerekend op nieuwjaarsdag van het jaar 1624 publiceerde hij ‘Der Weg zu Christo’. Nogmaals keerde de kerk zich tegen hem. Het protestantse conservatisme kon de visie van Boehme niet aanvaarden.

Jacob Boehme’s werken zijn sterk geďnspireerd door de geschriften van Paracelsus ( Theophrastus Bombastus von Hohenheim ( 1493 - 1541 )), Kaspar Schwenkfeld ( 1490 - 1561 ) en Valentin Weigel ( 1533 - 1588 ). Boehme liet zich vooral inspireren door de alchemistische literatuur.

Zijn werken werden naar het Latijn vertaald door Johannes Angelius Werdenhagen in 1632, naar het Frans door Jean Macle in 1640 en Louis Claude de Saint-Martin in 1800-1803. De vertalingen naar het Engels komen van John Ellistone en John Sparrow. Een Nederlandse vertaling werd gemaakt door Abraham Willem van Beyerland ( 1586 - 1648 ).

In de 18° eeuw bestonden er volgelingen van Boehme in Nederland en Groot-Brittannië die echter versmolten met de Quakers. De Quakers, welke een spotnaam is voor de in 1647 opgerichte ‘Society of Friends’ door George Fox ( 1624 - 1691 ), kende later een grote bekendheid. Fox reist in 1669 naar Ierland in 1671 naar de Verenigde Staten en komt tot slot terug naar Europa waar hij een tijd in Nederland en in Duitsland verblijft. Hij sterft in Londen op 13/1/1691.

Alhoewel de Quakers niet tot deze studie behoren - zij is geen broederschap of Orde - moet wel worden gezegd dat de Quakers dankzij de aktiviteiten van William Penn ( 1644 - 1718 ), volgeling van George Fox, een grote bekendheid hadden in Noord-Amerika. Na beide Wereldoorlogen waren ze op te merken als helpers voor de slachtoffers wat hun in 1948 de Nobelprijs voor de vrede opleverde. De Society of Friends is aangesloten bij de Wereldraad van Kerken. Er werd in 1931 nog een afdeling gesticht in Amsterdam. Zij kennen geen kerkelijke rituelen, zijn zeer verdraagzaam, getuige hun overeenkomst met de Indianen in de Verenigde Staten, en kennen een volledige verdraagzaamheid tegenover andersdenkenden. Hun godsdienstbeleving uit zich door meditatie en gebed.

Een andere groepering in het begin van de 18° eeuw ‘The Philadelphia Society’ hechtte veel waarde aan de werken van Boehme. De leden die tot deze groepering behoorden waren Jane Lead ( 1623 - 1704 ) - de oprichster, Pordage ( 1608 - 1681 ), Francis Lee ( 1661 - 1719 ) - zoon van Jane Lead, Brumley en William Law ( 1686 - 1761 ). Het is deze William Law die de werken van Jacob Boehme had verzameld. Tijdens een reis naar Londen in 1787 leerde Louis Claude de Saint-Martin deze vertaling kennen.

Dat de invloed van Jacob Boehme groot is geweest valt niet te ontkennen. Georg Friedrich Hegel ( 1770 - 1827 ), die de wortels van zijn filosofie hier vond, noemde hem de ‘Philosophus Teutonicus’. Johann Gichtel ( 1638 - 1710 ) liet zich sterk door Boehme beďnvloeden. Boehme en Gichtel werden later de grote inspiratiebron voor Louis Claude de Saint-Martin die zou uitmonden in de Orde van de Martinisten. Emmanuel Swedenborg ( 1688 - 1772 ), Gottfried Wilhelm von Leibnitz ( 1646 - 1716 ) en Friedrich Schelling ( 1775 - 1854 ) stonden onder invloed van de werken van Boehme. Zijn invloed strekt zich verder uit tot in de 20° eeuw bij filosofen zoals Vladimir Sergeevich Soloviev ( 1853 - 1900 ), Nicols Berdjajev ( 1874 - 1948 ) en Sergeď Boulgakoff ( 1877 - 1945 ). Ook Carl Gustav Jung ( 1875 - 1961 ) en Marie Louise von Franz ( 1915 - 1998 ) kenden een grote bewondering voor het oeuvre van Jacob Boehme.

Jacob Boehme stierf op 17/11/1624 te Görlitz.

Werken van Jacob Boehme.

"The Aurora" (onvoltooid)(1612), "The Three Principles of the Divine Essence"(1612), "The Threefold Life of Man"(1620), "Answers to Forty Questions Concerning the Soul"(1620), "The Treatise of the Incarnations"(1620), "The Great Six Points"(1620), "Of the Earthly and of the Heavenly Mystery"(1620), "Of the Last Times"(1620), "De Signatura Rerum"(1621), "The Four Complexions"(1621), "Two Apologies to Balthazar Tylcken"(1621), "Considerations re Esaiah Stiefel"s Threefold State of Man and of His New Birth"(1621), "An Apology re Perfection. Reply to Stiefel"s Expositions of Four Texts of Scripture"(1622), "Of True Repentance"(1622), "Of True Resignation"(1622), "Of Regeneration"(1622), "Of Predestination"(1623), "A Short Compendium of Repentance"(1623), "The Mysterium Magnum"(1623), "A Table of the Divine Manifestation, or an Exposition of the Threefold World"(1623), "The Supersensual Life"(1624), "Of Divine Contemplation or Vision (onvoltooid)"(1624), "Of Christ"s Testaments"(1624), "Of Illumination"(1624), "An Apology for the Books of True Repentance and of True Resignation"(1624), "177 Theosophic Questions, with Answers to Thirteen of Them"(onvoltooid)(1624), "An Epitome of the Mysterium Magnum"(1624), "The Holy Week or a Prayer Book" (onvoltooid)(1624), "A Table of the Three Principles"(1624), "Of the Last Judgement"(1624), "The Clavis"(1624), "Sixty-two Theosophic Epistles"(1618-1624).

Uitspraken van Jacob Boehme

"Het is in u, wanneer gij in staat zijt uw gehele wil en uw zinnen een uur te doen zwijgen, zult ge Gods onuitsprekelijke Woorden horen."

"Wanneer gij de wereld verlaat, komt gij in dat, waaruit de wereld gemaakt is, …"

"Als gij echter het zintuiglijk waarneembare verlaten hebt, zijt gij in het bovenzinnelijke en heerst gij op grond daarvan over alle schepselen, die daaruit zijn geschapen, op aarde zal niets u kunnen schaden, want gij zijt één met alle dingen en niets is u tegengesteld."

"Is het zo, dat gij één wilt worden met alle dingen, dan moet gij alle dingen loslaten en uw begeerte ervan afwenden en ze niet begeren, noch iets aannemen, noch iets in eigendom bezitten, want zodra gij iets met uw begeerte grijpt en in bezit neemt, wordt dat iets één met u en met u wil, dan zijt ge verplicht het te beschermen en het als uw eigen wezen aan te nemen. Wanneer gij echter niets grijpt met uw begeerte, zijt gij vrij van alle dingen en tegelijk heerst gij over alle dingen."

"Nu hebt gij aardse wijsheid lief, wanneer gij echter bekleed zijt met de hemelse wijsheid, zult gij inzien, dat alle wereldse wijsheid slechts dwaasheid is en dat de wereld alleen uw vijand haat, als het sterfelijke leven, dat gij zelf ook haat in uw wil. Aldus vangt gij aan de verachting van het sterfelijke leven ook lief te hebben." (1)

(1) ‘Over het bovenzinnelijke, zijnde een samenspraak van een leraar met zijn leerling’ - Boehme Jacob - Rozekruis Pers, Haarlem - 1962